Үч талактан соң аялы менен кайра кошулууга болобу?
“Талак” сөзү арабчадан “бошотуу”, “ыргытуу” деп которулат, ал эми шариятта “никени бузуу” “ажырашуу” маанисинде келет. Эгерде күйөөсү аялына “талак” десе, анда ал аялы менен ажырашкандыгын жарыялаганы. Талакты оозеки да, жазуу жүзүндө да берүүгө болот. Адатта мусулмандар “мен сага талак бердим”, “мен сага ажырашуу бердим”, “сен ажыраштың”, “мен сени менен ажыраштым” ж.б. сөздөрдү колдонот. Биздин учурда мусулмандардын арасында “талак” сөзүн ыксыз колдонулуп, ага олуттуу маани берилбей, тиешелүү мамиле кылынбай жатат. Көптөгөн мусулман туугандарыбыз бул сөздү айтуу тагдырды өзгөртүп жиберээрин билбей, аны ойлонбой колдонуп алып, андан соң чоң өкүнүчкө батып, өздөрү түзүп алган оор абалдан чыгуунун жолун таппай жатышат. Үч талак деген эмне? Эгерде күйөөсү аялына үч талак берсе, ал аны менен кайра кошула алабы? Бул суроо көптөгөн мусулмандарды тынчсыздандырууда.
Куранга жана анык хадистерге ылайык, эгерде күйөөсү аялына “үч талак” берсе, мейли ал үч талакты өзүнчө бердиби (ар башка учурда) же бир учурда бердиби айырмасы жок, ал аялы менен кайра кошула албайт. Куранда айтылган: “Күйөөсү аялына (үч) талак берсе, андан ары ал (аялы) башка күйөөгө тиймейинче адал эмес. Эгер ал (экинчи күйөөсү) ага талак берсе, экөөсү (биринчи куйөөсү экөө) тең: «Алланын чектерин сактай алабыз» – деп ойлошуп, кайра жарашышса анда күнөө жок. Бул – Алланын чектери. Аны биле турган коом үчүн баяндайт”. (Бакара, 230)
Түшүндүрмөсү: Эгерде, күйөөсү аялына үчүнчү талакты берсе (же бир учурда үч талак берсе), ал аялы бөлөк эркекке турмушка чыгып, жыныстык катнаштан соң ал күйөөсү ага талак бермейинче, аны кайтарып ала албайт (ружъат). Ар бир талактан соң аял кийинки күйөөгү чыкканга чейин идда убактысын күтүүсү керек.
Имам Бухари өзүнүн китебинде төмөндөгүлөрдү келтирет: “Айша (Аллах андан ыраазы болсун) риваят кылат: “Бир адам аялына үч талак берди. Аял күйөөгө чыкты жана талагын алды. Андан соң Аллахтын Элчисинен (Аллахтын ага салам жана салаваты болсун): “Ал биринчи күйөөсүнө адалбы? - деп сурашты. Аллахтын Элчиси (Аллахтын ага салам жана салаваты болсун) жооп берди: “Жок, ал андан биринчи күйөөсү сыяктуу эле жыныстык рахат алмайынча” (Сахих Бухари 2 т. 791-б.).
Имам Муслим өзүнүн хадистер жыйнагында келтирет: “Абдулла ибн Умардан (Аллах андан ыраазы болсун) бул жөнүндө сурашканда, ал сурагандардын бирине мындай деп жооп берген: “Эгерде сен аялыңа бир же, эки талак берсең, анан (кайтарып никеге алууга) болот. Аллахтын Элчиси (Аллахтын ага салам жана салаваты болсун) мага да аялымды кайтарууга буйрук кылган. Бирок, сен үч талак берсең, анда ал башка күйөөгө чыкмайынча ал сен үчүн арам. Жана сен Аллах Тааланын аял менен ажырашуу жөнүндөгү өкүмдөрүнө баш ийбестик кылдың (үч талак берип)” – деди” (Сахих Муслим, 2 т. 1099-б.).
Жогоруда келтирилгендерден, эгерде күйөөсү аялына үч талак берсе, аялы ага арам болуп калат жана алар кайра кошула алышпайт, аял бөлөк эркекке турмушка чыгып жана жубайлык кошулуудан кийин кийинки күйөөсү ага талак бермейинче. Аял ар бир күйөөсү менен ажырашкан соң идда мөөнөтүн күтүүгө милдеттүү. Бул процесс “халяла шарийя” деп аталат. Шариятта биринчи күйөөсүнө кошулуу максатында, ажырашуу шарты менен экинчи күйөөгө чыгуу туура эмес. Фикхтин терминологиясында экинчи күйөө “мухаллил” – адал кылуу (тахлил сөзүнөн) деп аталат. Анткени, экинчи күйөөсү никенин себебинен аны биринчи күйөөсүнө адал кылып жатат. Ал эми биринчи күйөөсүнө “мухаллал лаху” деген сөз колдонулат, анткени ага аялды адал кылып жатат.
Аллахтын Элчиси (Аллахтын ага салам жана салаваты болсун) айткан: “Алла Таала мухаллалга жана мухаллал лахуга каргыш айтат”. Бирок, нике эч кандай келишимсиз кыйылган болсо, бирок зарыл кырдаал түзүлүп, экинчи күйөөсү аялга талак берген болсо, же ал жесир болуп калса жана биринчи күйөөсүнө кайтууну чечсе, анда шарият ага биринчи күйөөсүнө кайтууга уруксат берет. Бул пикирди ханафий мазхабы эле эмес он төрт кылымдан бери бардык төрт мазхаб тең карманышат.
